Translate

Real time visitors

Συνολικές προβολές σελίδας

5/24/2022

Μνημείο Σμηναγού Ηλιάκη: Εκπέμπει το μήνυμα ότι «Αξίζει να πεθαίνεις για την πατρίδα»

 


Μνημείο Σμηναγού Ηλιάκη: Εκπέμπει το μήνυμα ότι  «Αξίζει να πεθαίνεις για την πατρίδα» – Σαν σήμερα 23 Μαϊου ο σμηναγός πέρασε στην αιωνιότητα


Γράφει η Ιωάννα Ηλιάδη*

Οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις μετά την εισβολή στην Κύπρο βαίνουν κλιμακούμενες. Στις αρχές της δεκαετίας του 1970, σύμφωνα με το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών, η Τουρκία εγκαινίασε μια συστηματική πολιτική αμφισβητήσεων και διεκδικήσεων σε βάρος της κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας.

Έκτοτε κλιμακώνει τη στάση της μεταξύ άλλων με αμφισβήτηση του εύρους του ελληνικού εθνικού εναέριου χώρου, μέσω συνεχών παραβιάσεών του από τουρκικά μαχητικά αεροσκάφη, αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας επί νησιών και παραβίασή της ακόμα και στην περίπτωση κατοικημένων περιοχών, αμφισβήτηση των αρμοδιοτήτων της Ελλάδας εντός της περιοχής ευθύνης της για θέματα έρευνας και διάσωσης

Η τουρκική προκλητικότητα στο Αιγαίο έχει διπλό στόχο: Την αμφισβήτηση του εύρους του εθνικού εναέριου χώρου της Ελλάδας και ταυτόχρονα την αμφισβήτηση των αρμοδιοτήτων της Ελλάδας στο FIR Αθηνών.

Μνημείο Σμηναγού Ηλιάκη: Τα μηνύματα από την Κάρπαθο για την Ελλάδα
Μνημείο Σμηναγού Ηλιάκη: Τα μηνύματα από την Κάρπαθο για την Ελλάδα

Η Ελλάδα, ως κυρίαρχο κράτος, επέλεξε να ασκεί κυριαρχία στον αέρα μέχρι το όριο των 10 ναυτικών μιλίων των χωρικών της υδάτων με νόμο του 1931, ενώ στη θάλασσα επέλεξε να ασκεί κυριαρχία μέχρι τα 6 ναυτικά μίλια, με νόμο του 1936. Αυτό σημαίνει οποιοδήποτε αεροσκάφος εισέρχεται χωρίς άδεια και χωρίς σχέδιο πτήσης σε αυτή την περιοχή, πραγματοποιεί παραβίαση της «εδαφικής κυριαρχίας».

Στις 22 Ιουλίου 1974 η είσοδος δύο οπλισμένων τουρκικών αεροσκαφών στον ελληνικό εναέριο χώρο κατέληξε στην κατάρριψη του ενός και καταστροφή του τουρκικού αεροσκάφους και έτσι επικράτησαν χαμηλοί τόνοι πολλά χρόνια.

Μετά το 1983 καταγράφεται αυξημένη δραστηριότητα της τουρκικής πολεµικής αεροπορίας στο Αιγαίο, με εισόδους αεροσκαφών από τα 6 έως τα 10 μίλια χωρίς να καταθέτουν σχέδιο πτήσης, στο FIR Αθηνών, κάτι που θέτει σε κίνδυνο την αεροπλοϊα2.

Σταδιακά οι παραβιάσεις αυξάνονταν και τα τουρκικά µαχητικά ξεκίνησαν τις παραβιάσεις του εθνικού εναέριου χώρου (ΕΕΧ) , µε αποτέλεσµα να αναχαιτίζονται από ελληνικά µαχητικά. Το επόµενο στάδιο ήταν η υπέρπτηση πάνω από ελληνικό έδαφος3.

Μετά τα Ίμια το 1996, οι πτήσεις πάνω από ελληνικά νησιά (υπερπτήσεις) αυξάνονται στα νησιά και τα μικρονήσια που η Τουρκία αμφισβητεί την ελληνική κυριαρχία. Ειδικά από εκείνη την χρονιά και μετά η Τουρκία επιχειρεί να αναχαιτίσει αεροσκάφη που πετούν ανατολικότερα από τον 25ο μεσημβρινό, αμφισβητώντας έμπρακτα την ελληνική αρμοδιότητα για έρευνα και διάσωση στο Αιγαίο.

Μετά το 2000, υπάρχουν βάσιμες υπόνοιες ότι η αυξανόμενη προκλητικότητα των τουρκικών αεροσκαφών αποσκοπεί και στην πρόκληση αεροπορικού επεισοδίου κατόπιν ελληνικής αντίδρασης (σκόπιμης ή τυχαίας).

Μνημείο Σμηναγού Ηλιάκη: Τα μηνύματα από την Κάρπαθο για την Ελλάδα
Μνημείο Σμηναγού Ηλιάκη: «Αξίζει να πεθαίνεις για την πατρίδα»

Το ατύχημα της 23ης Μαΐου 2006

Το μείζον αεροπορικό ατύχημα καταγράφηκε στις 23 Μαΐου 2006, όταν ένα ελληνικό και ένα τουρκικό μαχητικό F-16 συγκρούστηκαν νοτιοανατολικά της Καρπάθου.

Λίγο πριν από τις 12.40 το μεσημέρι τουρκικός σχηματισμός μαχητικών αεροσκαφών F-16, στο οποίο συμμετείχε και ένα φωτογραφικό αεροσκάφος RF-4 μπήκε στην περιοχή ευθύνη τους FIR Αθηνών από το Νοτιοανατολικό Αιγαίο, κατά την πάγια τουρκική πρακτική, χωρίς να έχει υποβάλει σχέδια πτήσης.

Πιθανότατα η αποστολή ήταν η φωτογράφιση των αντιαεροπορικών συστημάτων S-300 που φιλοξενούνταν στην Κρήτη. Ένα ζεύγος ελληνικών F-16 σηκώθηκε από την αεροπορική βάση της Σούδας για να αναγνωρίσει και να αναχαιτίσει τα τουρκικά μαχητικά. H διαταγή όμως ήταν σαφής: τα ελληνικά μαχητικά δεν έπρεπε να αφήσουν τα τουρκικά αεροσκάφη να πλησιάσουν τα παράλια της Κρήτης και να φωτογραφίσουν ελληνικές εγκαταστάσεις.

Περίπου στις 12.45 το ελληνικό ζεύγος αεροσκαφών είχε πλησιάσει τα τουρκικά. Εκεί συνέβη η σύγκρουση των δύο μαχητικών.

Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Έλληνα πιλότου που πέταξε «ζευγάρι» με τον σμηναγό Ηλιάκη, το F-16 του σμηναγού Κώστα Ηλιάκη βρέθηκε αριστερά από το τουρκικό RF-4 και λίγο χαμηλότερα, σε μια προσπάθεια να αναγνωρίσει τον εξοπλισμό του.

Σύμφωνα με πηγές που επικαλείται η εφημερίδα το Βήμα6, ο τούρκος πιλότος Χαλίλ Ιμπραχίμ Οζντεμιρ, έκανε έναν άκρως ριψοκίνδυνο και εξαιρετικά ασυνήθιστο για τέτοιες περιπτώσεις ελιγμό. Το αεροσκάφος του βρήκε το F-16 του Ηλιάκη από πάνω με αποτέλεσμα την πτώση των δυο F-16.

Τα δυο αεροσκάφη κατέπεσαν στην θάλασσα και άμεσα άρχισε η επιχείρηση έρευνας και διάσωσης από την Πολεμική Αεροπορία.

Ο Τούρκος πιλότος χρησιμοποίησε το κάθισμα αυτόματης εκτίναξης και βρέθηκε ζωντανός και περισυνελέγη από το διερχόμενο παναμέζικο εμπορικό πλοίο «Gas Century»7, ενώ ο Έλληνας σμηναγός Κώστας Ηλιάκης δεν βρέθηκε ποτέ. Μόνο ίχνη από την φόρμα του και τα προσωπικά του αντικείμενα βρέθηκαν να επιπλέουν στην περιοχή.

Ο Τούρκος πιλότος αρνήθηκε να επιβιβαστεί σε ελικόπτερο της Πολεμικής Αεροπορίας για να διακομιστεί σε νοσοκομείο και φέρεται να χρησιμοποίησε το ατομικό του πιστόλι κατά του ελικοπτέρου που πλησίασε για την διακομιδή. Τελικά, μετά από επικοινωνία των Αρχηγών ενόπλων δυνάμεων των δύο χωρών, αποφασίζεται να παραλάβει τουρκικό ελικόπτερο τον Τούρκο πιλότο και να τον μεταφέρει στην χώρα του για νοσηλεία.

« Η Τουρκία αρπάζει την ευκαιρία να προβάλει τις επιδιώξεις της στο Αιγαίο: εκδίδει επείγουσα ΝΟΤΑΜ (Notice to Airmen), με την οποία ενημερώνει ότι εκτελεί επιχείρηση έρευνας και διάσωσης στην περιοχή του Νοτιοανατολικού Αιγαίου, χώρο στον οποίο δεν έχει ευθύνη και δικαίωμα για κάτι τέτοιο, ειδικά για περιπτώσεις αεροπορικών ατυχημάτων.

Μνημείο Σμηναγού Ηλιάκη: Τα μηνύματα από την Κάρπαθο για την Ελλάδα
Μνημείο Σμηναγού Ηλιάκη: «Αξίζει να πεθαίνεις για την πατρίδα»

Εχει προηγηθεί ανακοίνωση του τουρκικού επιτελείου, όπου γίνεται λόγος για «αναχαίτιση σε διεθνή εναέριο χώρο», μια διατύπωση με προφανή σκοπιμότητα» τονίζει δυο μέρες μετά, στις 28 Μαΐου 2006 η εφημερίδα «Το Βήμα».

Το τουρκικό ελικόπτερο, εισέρχεται χωρίς να ζητήσει άδεια στο FIR Αθηνών, κατά παράβαση της συμφωνίας των δύο αρχηγών ενόπλων δυνάμεων.

Η ανακοίνωση του Γενικού Επιτελείου Αεροπορίας στις 30 Μαΐου 2006, ανακηρύσσει επίσημα νεκρό το σμηναγό Κώστα Ηλιάκη και κάνει σαφή αναφορά ότι κατέπεσε σε αποστολή αναγνώρισης τουρκικών αεροσκαφών εντός της εναέριας περιοχής ευθύνης της ΑΘήνας (FIR Αθηνών):

«Την 21:00 της Κυριακής 28 Μαΐου 2006, με τη συμπλήρωση 128 ωρών, ολοκληρώθηκαν οι επιχειρήσεις έρευνας διάσωσης που ακολούθησαν το αεροπορικό δυστύχημα της 23ης Μαΐου 2006 στην περιοχή νοτιοανατολικά της Καρπάθου.

Η συγκέντρωση και η ανάλυση των ευρημάτων, επιβεβαίωσε τον θάνατο του σμηναγού (Ι) Ηλιάκη Κωνσταντίνου. Ο σμηναγός Ηλιάκης, έπεσε κατά την εκτέλεση του καθήκοντος σε αποστολή αναγνώρισης τουρκικών αεροσκαφών εντός του FIR Αθηνών».

Η ανακοίνωση της Πολεμικής Αεροπορία υπογραμμίζει ότι τα τουρκικά αεροσκάφη βρίσκονταν σε περιοχή δικαιοδοσίας της Αθήνας, κάτι που αμφισβητείται από την Τουρκία.

Τα χαρακτηριστικά του μνημείου του σμηναγού Ηλιάκη και τι συμβολίζει

Ο σμηναγός Κώστας Ηλιάκης αναγνωρίζεται ως «ήρωας» από τους συναδέλφους του και η Πολεμική Αεροπορία αποφασίζει την ανέγερση μνημείου – ηρώου στην Κάρπαθο που να θυμίζει το ατύχημα, αλλά κυρίως να παραπέμπει στην επιδείνωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων με στόχο την εθνική συνείδηση και την προαγωγή του παραδείγματος της θυσίας για την πατρίδα.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στο μνημείο δεν υπάρχει η προτομή του θανόντα Έλληνα πιλότου, αλλά μια φιγούρα που μοιάζει στον «σωματότυπό του», για να αφιερώσει το μνημείο σε όλους όσοι έδωσαν τη ζωή τους για την πατρίδα και σε όσους το πράξουν στο μέλλον.

Το μνημείο του σμηναγού Ηλιάκη, είναι το δεύτερο μνημείο που κατασκευάζει η Πολεμική Αεροπορία, και αναφέρεται σε θύμα ατυχήματος με τουρκικό αεροσκάφος. Το πρώτο είναι το μνημείο του υποσμηναγού Σιαλμά, στο νησί Άγιος Ευστράτιος, το οποίο μάλιστα είναι ένα από τα μεγαλύτερα μνημεία της Μεσογείου, αφού η διάστασή του με τον περιβάλλοντα χώρο, φθάνει τα 34 μέτρα.

Ο υποσμηναγός Σιαλμάς σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια αερομαχίας με τουρκικό αεροσκάφος στις 18 Ιουνίου 1992. Το μνημείο στο νησί Άγιος Ευστράτιος, με την ρήση «Μολών Λαβέ», είναι κοντά στο σημείο της πτώσης και είναι ορατό από μεγάλη απόσταση.

Λίγο μετά από το ατύχημα του σμηναγού Ηλιάκη, τον Μάιο του 2006, η Πολεμική Αεροπορία ξεκίνησε διαδικασίες για την ανέγερση νέου μνημείου στην Κάρπαθο, κοντά στην περιοχή που κατέπεσαν τα δυο αεροσκάφη μετά την σύγκρουση.

Η ιδέα για την ανέγερση του μνημείου σμηναγού Ηλιάκη στην Κάρπαθο, ανήκει στον επίτιμο αρχηγό του Γενικού Επιτελείου Αεροπορίας, πτέραρχο ε.α. Γεώργιο Αυλωνίτη, στο τέλος του 2006.

Πρόταση για την ανέγερση του μνημείου, κατέθεσε ο υποπτέραρχος ε.α. Νικόλαος Ήμελλος, ο οποίος ήταν και ο εμπνευστής του μνημείου Σιαλμά.

Μνημείο Σμηναγού Ηλιάκη: Τα μηνύματα από την Κάρπαθο για την Ελλάδα
Μνημείο Σμηναγού Ηλιάκη: «Αξίζει να πεθαίνεις για την πατρίδα»

Στην πρόταση που συνέταξε για την ανέγερση του μνημείου, καθίσταται σαφές ότι η επιθυμία είναι το μνημείο να «εκπέμπει μήνυμα». Προτείνει πέντε περιοχές στην Κάρπαθο με σκεπτικό να πληρούν ακόλουθες προϋποθέσεις:

  • Να είναι συμβολικό, επιβλητικό εντυπωσιακό και να εκπέμπει κατανοητό μήνυμα
  • Να είναι ορατό από μεγάλες αποστάσεις, ενώ παράλληλα να «αντέχει» αισθητικά στον επισκέπτη από κοντά.
  • Η όποια πρόταση επιλεγεί, να μπορεί να χαρακτηριστεί ώς μοναδική ιδέα κατασκευής.
    Να μήν είναι αντίγραφο κάποιου άλλου μνημείου, ούτε να μοιάζει με παρεμφερές
  • Να είναι εφικτής κατασκευής,χαμηλού κόστους και υλοποιήσιμη εντός συγκεκριμένου χρονικού ορίου (40 ημερών)
  • Ο περιβάλλον χώρος να μπορεί να δεχθεί αισθητικές παρεμβάσεις
  • Η όλη κατασκευή να αντέχει σε ακραίες δυσμενείς κλιματολογικές συνθήκες.
  • Να μπορεί να λειτουργεί σύνθετα με δύο όψεις ή ως εκθεσιακός χώρος ή ως εξωκλήσι.
  • Ο προσανατολισμός αν είναι δυνατόν να συμπίπτει με τη διεύθυνση του ατυχήματος
  • Να υπάρχει επί του μνημείου κείμενο – επιγραφή , ιδιαίρετα χαρακτηριστική, διαχρονική και δίγλωσση.
  • Να αντλεί στοιχεία σύνθεσης από τον κρητικό πολιτισμό.

Η αναφορά σε «επιβλητικό και εντυπωσιακό » μνημείο, ακολουθεί μάλλον την τάση της σημερινής εποχής, ή όπως αναφέρει ο Γ. Χ. Χουρμουζιάδης «καταλήξαμε σήμερα να θεωρούμε ως βασικό στοιχείο ενός Μνημείου την «εντύπωση» και όχι το συμβολισμό του. Το μέγεθος, με άλλα λόγια, και το πολύτιμο υλικό της κατασκευής του και όχι την αναφορά του στην προσπάθεια του Ανθρώπου να παραγάγει τις αντικειμενικές συνθήκες της ύπαρξής του».

Στην διαδικασία της χωροθέτησης παρενέβη η Δημοτική Αρχή της Καρπάθου, προτείνοντας έναν χώρο εντός του αστικού ιστού και πιο συγκεκριμένα στην παραλιακή οδό της πόλης, στη θέση Πηγάδια, ακριβώς μπροστά από το σημείο όπου επρόκειτο να ανεγερθεί το δημαρχείο Καρπάθου (σήμερα το νέο δημαρχείο έχει ανεγερθεί και λειτουργεί).

Ο δήμαρχος και το δημοτικό συμβούλιο της πόλης, έλαβαν ομόφωνη απόφαση να παραχωρηθεί το πιο κεντρικό σημείο της πόλης για την ανέγερση του μνημείου.

Παράλληλα αποφάσισαν να μετονομαστεί κεντρική οδός της πόλης σε οδό «Ήρωα σμηναγού Κώστα Ηλιάκη». Η πρόταση έγινε αποδεκτή από τη νέα ηγεσία του Γενικού Επιτελείου Αεροπορίας με Αρχηγό τον πτέραρχο ε.α. Ιωάννη Γιάγκο και κατατέθηκαν έτσι νέα σχέδια για το μνημείο.

Μνημείο Σμηναγού Ηλιάκη: Τα μηνύματα από την Κάρπαθο για την Ελλάδα
Μνημείο Σμηναγού Ηλιάκη: Τα μηνύματα από την Κάρπαθο για την Ελλάδα

Οι εργασίες ξεκίνησαν στις 26 Απριλίου 2007, καθώς θα έπρεπε να είναι έτοιμο στις 23 Μαΐου 2007, οπότε και θα γινόταν η επιμνημόσυνη δέηση της Πολεμικής Αεροπορίας με τη συμπλήρωση ενός χρόνου από το ατύχημα.

Από πλευράς σχεδίασης του Μνημείου, σημαντικό ρόλο είχε η ιδιομορφία του εδάφους. Υπήρχε υψομετρική διαφορά, από το δρόμο που βρίσκεται το πάνω μέρος του Μνημείου μέχρι τη βάση του στην παραλιακή οδό, περίπου 8 μέτρα. Το στοιχείο αυτό υπήρξε καθοριστικό.

Λόγω της ιδιαιτερότητας του χώρου, δημιουργήθηκαν δύο όψεις. Μία από την πλευρά του κυρίως δρόμου, όπου απέναντι βρίσκεται το νέο Δημαρχείο και μία άλλη όψη από την πλευρά της θάλασσας, απέναντι από τη νέα μαρίνα του νησιού.

Στον παραλιακό δρόμο το μνημείο εκτείνεται σε μήκος 30 μέτρων, και πλάτος 20 μέτρων.

Η όλη κατασκευή στην «καρδιά» της «πρωτεύουσας» του νησιού, τα Πηγάδια, σε σημείο που να ξεχωρίζει αποπνέει μεγαλοπρέπεια.

Η όλη κατασκευή του μνημείου, δημιουργεί την εντύπωση ενός θαλάσσιου κύματος, που ξεκινά από τον κεντρικό δρόμο μπροστά από το δημαρχείο και σβήνει στη μεριά της θάλασσας, μπροστά στην μαρίνα.

Το τεράστιο αυτό κύμα, ύψους περίπου 8 μέτρων, σύμφωνα με τον υποπτέραρχο ε.α. Νικόλαο Ήμελλοαπεικονίζει μία «σελίδα της Ιστορίας» φτιαγμένη από θάλασσα στη Θάλασσα του Καρπάθιου πελάγους.

Πάνω, υπάρχει τοποθετημενο το έμβλημα της 343 Μοίρας, της Πολεμικής Αεροπορίας, στην οποία υπηρετούσε ο σμηναγός Ηλιάκης. Το έμβλημα είναι δύο φτερά ανοιγμένα και στο κέντρο ένα αστέρι.

Μνημείο Σμηναγού Ηλιάκη: Τα μηνύματα από την Κάρπαθο για την Ελλάδα
Μνημείο Σμηναγού Ηλιάκη: Τα μηνύματα από την Κάρπαθο για την Ελλάδα

Πάνω στη «θαλασσινή σελίδα», κάτω και δεξιά, υπάρχει η νήσος Κάρπαθος. Ενώ αριστερά πλαισιώνεται με την καλύτερη μαντινάδα που επιλέχθηκε από την Κάρπαθο, στον διαγωνισμό μαντινάδας που προκήρυξε ειδικά για τον Κώστα Ηλιάκη, η δημοτική αρχή Καρπάθου.

Στην κορυφή του «κύματος», στο πάνω μέρος, υπάρχει ένα ζευγάρι αεροσκαφών F-16, με τρόπο ώστε να φαίνεται πως ρίχνει τη σκιά του στην Κάρπαθο, για να κρατά καθημερινά συντροφιά στον Σμηναγό Κώστα Ηλιάκη, λέει στην Ελευθεροτυπία ο υποστράτηγος ε.α. Ν. Ήμελλος.

Στην πλευρό του κυρίου δρόμου, δημιουργεί το «κύμα» ένα χώρο, όπου απεικονίζει την Κρήτη και την Κάρπαθο. Αριστερά ξεπροβάλλει μια σιλουέτα πιλότου στο σωματότυπο του Σμηναγού Ηλιάκη, με τη φόρμα πτήσης και τον ανάλογο εξοπλισμό. Ένας συμβολισμός συνεχούς παρουσίας του στην Κρήτη και στην Κάρπαθο.

Η όλη παράσταση σε αυτή την πλευρά, πλαισιώνεται με την καλύτερη κρητική μαντινάδα που επελέγη από τον αντίστοιχο διαγωνισμό.

Μνημείο Σμηναγού Ηλιάκη: Τα μηνύματα από την Κάρπαθο για την Ελλάδα
Μνημείο Σμηναγού Ηλιάκη: Τα μηνύματα από την Κάρπαθο για την Ελλάδα

Το 2007 στη μνήμη του σμηναγού Ηλιάκη, προκηρύχθηκε διαγωνισμός μαντινάδας από τον Δήμο Καρπάθου. Ο διαγωνισμός διεξήχθη σε Κρήτη και Κάρπαθο και υπήρξαν συνολικά 103 συμμετοχές. Οι 45 ήταν από την Κάρπαθο και οι υπόλοιπες 58 από την Κρήτη.

Από το νησί της Καρπάθου επελέγη για να γραφτεί στο μνημείο η παρακάτω μαντινάδα: «Διαβάτη που θ` ακροσταθείς μπροστά στον ανδριάντα μη κλαις γιατί αυτή η γη ήρωες βγάζει πάντα» Από το νησί της Κρήτης, επελέγη για να γραφτεί στο μνημείο η εξής μαντινάδα: «Στον ουρανό ψηλά η ψυχή, στη θάλασσα το σώμα αετός που ναι περήφανος δε το πατεί το χώμα»13.

Τέλος,υπάρχει εσωτερικά μια «σπηλιά» κάτω από το «κύμα» όπου δημιουργήθηκε χώρος για να φιλοξενεί διάφορα εκθέματα, σχετικά με την πτήση, την Πολεμική Αεροπορία, και την Ιστορία.Σήμερα σε αυτό το σημείο φιλοξενούνται όλες οι μαντινάδες. Το μνημείο φωτίζεται κατά τη διάρκεια της νύχτας. Από την αρχική σχεδίαση, μέχρι την υλοποίηση του έργου, χρειάστηκαν 27 ημέρες.

«Ηλιάκεια»: Τελετές και εκδηλώσεις στο μνημείο

Η Πολεμική Αεροπορία καθιέρωσε στην επέτειο του ατυχήματος στις 23 Μαΐου κάθε χρόνο, ετήσιο εορτασμό στην Κάρπαθο, με την επωνυμία «Ηλιάκεια».

Η επέτειος,κάθε ιστορικού γεγονότος επιβάλλει μια ιεραρχία. Είναι η στιγμή που η εκάστοτε Δημόσια Αρχή, εμφανίζεται στον λαό και αυτό της προσδίδει πολιτική σημασία. «Έτσι, εκτός από κωδικοποιημένη αφήγηση της εθνικής ιστορίας, η επίσημη τελετή είναι μία εκδραμάτιση της ιεραρχίας, και το μνημείο στο οποίο λαμβάνει χώρα η τελετή είναι το θέατρο αυτής της εκδραμάτισης. Οι εθνικές τελετές και τα μνημεία αποτυπώνουν και, υπ’ αυτήν την έννοια, επιβεβαιώνουν την ιεραρχία της εξουσίας».

Σύμφωνα με την επικοινωνιακή διάσταση της μνήμης κατά τον Paul Connerton, οι αναμνήσεις μεταβιβάζονται από τη μια γενιά στην επόμενη, μέσα από μια διαδικασία συλλογικής μνήμης στην οποία έχουν βαρύνοντα ρόλο οι τελετές15.

Η θεσμοθέτηση και ο εορτασμός των επετείων, βοηθά την εκάστοτε πολιτική εξουσία να παρέμβει στη διαμόρφωση της συλλογικής μνήμης. Η επιλογή των περιστατικών που θα συγκροτήσουν την εθνική ιστορία, γίνεται συνήθως με κριτήριο θετικά πρότυπα πατριωτικής ή πολιτικής συμπεριφοράς, τα οποία μπορούν να αποτελέσουν παράδειγμα προς μίμηση στο παρόν. Οι επέτειοι στόχο έχουν την ενδυνάμωση της εθνικής ταυτότητας, μέσα από τελετουργίες.

Μνημείο Σμηναγού Ηλιάκη: Τα μηνύματα από την Κάρπαθο για την Ελλάδα
Μνημείο Σμηναγού Ηλιάκη: Τα μηνύματα από την Κάρπαθο για την Ελλάδα

Έτσι συγκροτείται ένας κοινός τόπος, μια κοινή γλώσσα συνεννόησης, ώστε να καθίσταται η εθνική ταυτότητα ευδιάκριτη και κατανοητή, υποστηρίζει η Ελένη Πασχαλούδη.

Κάθε χρόνο, κατά τη διάρκεια της τελετής στα «Ηλιάκεια», τελείται μνημόσυνο, αλλά και επιδείξεις ακροβατικών πολεμικών αεροσκαφών, ή διελεύσεις πολεμικών αεροσκαφών πάνω από τον χώρο της τελετής, με το χαρακτηριστικό γυρισμα των φτερών του αεροσκάφους που περνά πρώτο, ως ένα είδος «αεροπορικού χαιρετισμού».

Ανάλογα με την ένταση των ελληνοτουρκικών ή της πολιτικής πραγματικότητας της χώρας, ποικίλλει και η συμμετοχή στην τελετή.

Σταθερός παράγοντας η ηγεσία της Πολεμικής Αεροπορία και μεταβλητός η πολιτική ηγεσία του υπουργείου εθνικής άμυνας.


Σε περιόδους έντασης, στα ελληνοτουρκικά, παρίσταται υπουργός. Όταν η ένταση μειώνεται ή δείχνει τάσεις σταθεροποίησης σε ένα επίπεδο, τότε η πολιτική ηγεσία έχει μειωμένη εκπροσώπηση.

Συμμετέχουν επίσης οι τοπικές αρχές από την Κρήτη και την Κάρπαθο.

Η Πολεμική Αεροπορία διαθέτει αεροσκάφη για την μεταφορά της οικογένειας από την Κρήτη, αλλά και όσων επιθυμούν να μεταβούν από τα Χανιά προς την Κάρπαθο.

Η τελετή είναι μια μάλλον συνηθισμένη στρατιωτική τελετή, ξεκινά με το ετήσιο μνημόσυνο, ακολουθούν καταθέσεις στεφάνων και ομιλίες.

Την ημέρα εκείνη οι μαθητές της Καρπάθου με τους δασκάλους τους παρευρίσκονται στην τελετή. Είναι η μεγάλη ευκαιρία να δουν πώς η πατρίδα «αποδίδει τιμές σε όσους δίνουν τη ζωή τους για να προασπίσουν τα εθνικά θέματα» και κατά συνέπεια να αποκτήσουν εθνική συνείδηση, σε μια περιοχή που βρίσκεται κοντά στα ελληνοτουρκικά σύνορα.

*Το κείμενο είναι απόσπασμα από εργασία για το μεταπτυχιακό   «Δημόσια Ιστορία» του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου

Σελίδες